به نقل از سایت اخبار انقلاب و دفاع مقدس : به گزارش خبرنگار مهر، یحیی نیازی محقق و پژوهشگر، به مناسبت سوم خرداد سالروز آزادسازی خرمشهر متنی را به نگارش درآورده و در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است که در ادامه می‌آید:
۳۱ شهریورماه سال ۱۳۵۹ ه. ش نیروهای ارتش صدام با تجاوز به مرزهای جمهوری اسلامی ایران، حدود سی هزار کیلومترمربع از خاک کشور را به اشغال خود درآوردند. رژیم بعثی صدام با تصمیم و طرح قبلی و با هدف براندازی نظام نوپای جمهوری اسلامی، جنگی تمام‌عیار را علیه ایران آغاز و صدام حسین معدوم در برابر دوربین‌های تلویزیون عراق قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر را ملغی اعلام و جنگی نابرابر را در شرایطی به ایران تحمیل کرد که کشورمان از جانب استکبار جهانی به‌ویژه آمریکا تحت فشارهای متعدد و شدیدی قرار داشت. همزمان در داخل نیز بقایای رژیم گذشته و گروه‌های وابسته به غرب و شرق با ایجاد جوی مسموم ازجمله ترور شخصیت‌های تأثیرگذار انقلابی، تخریب و ایجاد قائله‌های پی‌درپی باعث رعب و وحشت در بین مردم شده درصدد تضعیف انقلاب اسلامی بودند.
آغاز پیروزی انقلاب و تنظیم و تثبیت نظام جدید باعث شده بود که کشور هیچ‌گونه آمادگی برای پذیرش یک جنگ تمام‌عیار را نداشته باشد. اما صدام با چراغ سبز برخی قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای و به‌منظور استفاده از یک فرصت تاریخی، جنگی ناخواسته را تحمیل کرد که با هدایت‌ها و رهبری‌های حکیمانه امام خمینی، کشور توانست خود را پیدا کند و فرزندان راستین انقلاب اسلامی ضمن پایان دادن به اقدامات کور گروهک‌های نفاق و ایادی استکبار در داخل، خود را به سرزمین‌های مورد هجوم دشمن رسانده و با دلاور مردی در هشت سال جنگ نابرابر با حماسه‌آفرینی‌ها و رشادت‌های خود، دستاوردهایی را به ارمغان آوردند که چشم طمع بیگانگان به این مرز پرگهر کور شد. دوران سراسر حماسه و ایثار دفاع مقدس پر از راز و رمزها و ابعاد گوناگونی است که بررسی هرکدام برای امروز و آینده کشور پندآموز و گره‌گشا بوده و مسیر قوی شدن ایران اسلامی را هموار خواهد کرد.
در ابتدای وقوع جنگ تحمیلی صدام علیه ایران، وجود اختلاف و تفرقه از عرصه تصمیم‌سازی تا مراحل اجرایی در مسائل سیاسی، دفاعی و نظامی منجر به بروز نابسامانی و بی‌ثباتی در داخل کشور و عدم تحرک بازدارنده و پشیمان کننده در میادین نبرد شده بود. چنین وضعیتی به‌طور نسبی تا پایان سال اول جنگ ادامه داشت و مقاومت‌های مردمی و نیروهای مسلح سد پیشروی و توقف دشمن را به دست آوردند. اما بعد از پس از عزل و فرار بنی‌صدر که با اتخاذ سیاست‌های ستیزه‌گرایانه، ناهماهنگ و مقابله جویانه‌اش، منجر به بروز تشتت و شکاف در اداره امور کشور شده بود و به‌طور مشخص بر مقاومت مردم و نیروهای مسلح در جبهه‌های جنگ تأثیر منفی گذاشته بود. با ایجاد هماهنگی بین ارتش و سپاه، طراحی و اجرای نبردهای مشترک نیروهای مسلح، شکل جدیدی از تلاش‌ها در جبهه‌های جنگ با انجام عملیات‌های ثامن‌الائمه (ع) و طریق‌القدس به دنبال داشت.
فتح خرمشهر یک نقطه عطف مهم و تاریخی در دوران دفاع مقدس است که علاوه بر دستیابی به یک پیروزی بزرگ سیاسی- نظامی، همواره می‌تواند به‌عنوان یک عامل مهم و تأثیرگذار تاریخی بر تقویت انسجام ملی و مظهر خودباوری ملی مورد توجه قرارگرفته است.
در پی موفقیت عملیات شکست حصر آبادان تحت عنوان ثامن‌الائمه (ع) که در ابتدای سال دوم جنگ اجرا شد و مهم‌ترین تحول نظامی تا آن زمان بود، زمینه‌های لازم برای صورت‌بندی و تدوین راهبرد دفاع با هدف آزادسازی مناطق اشغال‌شده به دست نیروهای صدام فراهم شد. جبهه ایران با اعتماد به خودباوری جوانانش و تقویت وحدت و انسجام ملی با طراحی و اجرای ۴ عملیات پیروز در سال دوم جنگ، توانست ضمن تغییر شرایط به نفع ایران، اراده و خودباوری جوانانش را به رخ جهانیان بکشد. رزمندگان ایران با اجرای موفقیت‌آمیز عملیات‌های بزرگ ثامن‌الائمه (ع)، طریق‌القدس، فتح‌المبین و بیت‌المقدس ضمن تحمیل اراده به دشمن و شکست دادن راهبرد «جنگ سریع و کوتاه‌مدت» صدام، توانستند در یک بازه زمانی کوتاه پیروزی‌های دلچسبی را به ارمغان آورده و بذر امید را در جامعه بکارند. شاه‌بیت این پیروزی‌های دلچسب که اکنون با عنوان «دوره آزادسازی سرزمین‌های اشغالی» مشهور است، «فتح و آزادسازی خرمشهر» پس از ۱۹ ماه اسارت بود.
خرمشهر که در همان ابتدای جنگ، پس از یک دوره مقاومت ۳۴ روزه جانانه، رزمندگان و جوانان خرمشهری، با بی‌تدبیری‌های بنی‌صدر سرانجام در اوایل آبان ماه ۱۳۵۹ به اشغال دشمن درآمده بود، در سوم خردادماه ۱۳۶۱ به دست رزمندگان مردمی و نیروهای مسلح ایران آزاد و موجی از امید، خودباوری، شادی و غرور در کشور ایجاد کرد.
فتح خرمشهر یک نقطه عطف مهم و تاریخی در دوران دفاع مقدس است که علاوه بر دستیابی به یک پیروزی بزرگ سیاسی- نظامی، همواره می‌تواند به‌عنوان یک عامل مهم و تأثیرگذار تاریخی بر تقویت انسجام ملی و مظهر خودباوری ملی موردتوجه قرارگرفته و به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین عناصر شکل‌دهنده تاریخ مقاومت ملت ایران برای قوی شدن کشور موردتوجه عموم مردم و تصمیم‌گیرندگان قرار گیرد. چراکه پیروزی ایران در سلسله عملیات‌های انجام‌شده برای آزادسازی مناطق اشغال‌شده به دست نیروهای صدام، با فتح خرمشهر به اوج رسید و دنیا در برابر عظمت و اراده ملت ایران سر تعظیم فرود آورد.
به همین دلیل موضوع فتح خرمشهر در سوم خردادماه ۱۳۶۱ نه‌فقط به‌عنوان یک پدیده تاریخی که به‌عنوان مبدأ تحولات تاریخی در محیط ملی ایران، منطقه و جهان تأثیرات شگرفی را به‌جای گذاشت. با فتح خرمشهر اقتدار ایران قوی به نمایش گذاشته شد، جهان صدای ایران را شنید، از پیروزی قطعی صدام ناامید شد و به جوانان برومند این مرزوبوم و شهیدان و ایثارگران سرافراز آن ادای احترام کرد.
فتح خرمشهر، درعین‌حال یک پدیده مهم تاریخی است که در شرایطی خاص و در نبردی نابرابر توانست، بخش وسیعی از جامعه ایران را به تغییر و تحول وادار نماید. به‌علاوه این اتفاق تأثیرگذار و این تحول ماندگار در مقطع زمانی و مکانی عینیت یافت که جامعه ایران به‌شدت به خودباوری و ثمره و پیامد مثبت آن احتیاج داشت. از طرفی دشمن با همه قوا در تلاش بود که بعد از ناکامی‌اش در تحقق اهداف راهبردی، عملیاتی و تاکتیکی، با تداوم اشغال خرمشهر امتیازی مهم را به‌عنوان برگ برنده را نزد خود حفظ نماید. صدام و حزب بعث بر آن بودند تا با استمرار اشغال خرمشهر هم افکار عمومی عراق را در مورد بهای سنگین شروع جنگ و تجاوز به خاک ایران مدیریت کنند و هم برای استمرار حمایت اربابان خود پاسخ مستدلی داشته باشند. بر همین اساس فتح خرمشهر اقدامی بسیار سخت و پرماجرا بوده که فقط در سایه اتکا به قدرت لایزال الهی و توجه به انگیزه‌های متراکم جوانان کشور محقق شد. زیرا ارتش صدام با استفاده از استحکامات بی‌شمار، احداث دژهای مستحکم و گسیل نیروی‌های زرهی و ادوات جنگی فراوان برای پس ندادن خرمشهر بشدت سرمایه‌گذاری کرده بود، اسارت نزدیک به ۲۰ هزار نیروی ارتش بعثی صدام در عملیات بیت‌المقدس و روز فتح خرمشهر گواه این سرمایه‌گذاری فراوان و هزینه‌های هنگفت است.
فتح خرمشهر فقط فتح آب‌وخاک نیست، بلکه این فتح بزرگ، مظهر ظهور و بروز تفکر، انگیزه و استعداد جوانان مکتب اسلام است که سرداران بزرگی چون سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی را به جهان اسلام معرفی کرد.
فتح خرمشهر باعث تغییر معادلات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی مهمی در داخل کشور، محیط منطقه‌ای و بین‌المللی شد. بنابراین فتح خرمشهر به‌عنوان پدیده‌ای تاریخی، موضوعی نیست که بیاید و بگذرد و با گذر زمان فراموش شود، بلکه این حادثه مهم تاریخی همچنان در تاریخ پرافتخار ملت ایران دوام خواهد داشت و اثراتش در حافظه مردم تا ابد باقی خواهد ماند. امروز هر ایرانی آزاده‌ای فتح خرمشهر را نماد سرافرازی و سربلندی ملتی می‌داند که در اوج تحریم‌های ظالمانه با قوی شدن و در سایه خودباوری ملی توانست از یک پیچ مهم تاریخی با موفقیت عبور کند و نسل‌های حال و آینده ایران همواره به فاتحان این پیروزی بزرگ ادای احترام خواهند کرد. فتح خرمشهر فقط آزادسازی سرزمین نیست بلکه به نمایش گذاشتن اقتدار و خواست و اراده ملتی است که به‌رغم تحمل شرایط سخت، تحریم شدید در همه ابعاد نظامی، اقتصادی و سیاسی، شکل‌گیری هویت تاریخی جدیدی را، به ارمغان آورد. محصول فتح خرمشهر شکل‌گیری اندیشه و اراده و عزم جوانان ایران برای فائق آمدن بر مسائلی است که ناممکن بوده و امروز بخش‌هایی از آن در محور مقاومت کشورهای اسلامی رشد یافته و شکوفا شده است.
فتح خرمشهر فقط فتح آب‌وخاک نیست، بلکه این فتح بزرگ، مظهر ظهور و بروز تفکر، انگیزه و استعداد جوانان مکتب اسلام است که سرداران بزرگی چون سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی را به جهان اسلام معرفی کرد.
فتح خرمشهر؛ ظهور قوی شدن و شکست متجاوز
با گذری اجمالی بر حوادث سال دوم جنگ و شروع آزادسازی سرزمین‌های اشغالی به دست جوانان رزمنده ایرانی، قدرت طرح‌ریزی، اجرا و به منصه ظهور گذاشتن تفکر انقلابی و جهادی مشهود است. پس از اینکه ملت ایران معادلات منطقه‌ای و جهانی را با حضوری تأثیرگذار در جبهه‌های نبرد بر هم زدند و رژیم صدام در عملی کردن راهبرد خود، یعنی جنگ سریع و محدود که با هدف کسب پیروزی سریع و دستیابی به اهدافش با شکست مواجه شد و نتوانست به براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران و تجزیه خوزستان دست یابد، هدف محدودتری را انتخاب کرد تا بتواند شرایط خود را به جمهوری اسلامی تحمیل کند. به همین دلیل حفظ اشغال خرمشهر و تداوم محاصره آبادان به‌عنوان منطقه‌ای بسیار حائز اهمیت برای صدام حیاتی بود، اما پس از اینکه زمینه رشد تفکر انقلابی و اتخاذ تدابیر جدید و بروز تحول و ابتکار عمل در طرح‌ریزی و اقدامات نظامی هموار شد و امکان هماهنگی سپاه و ارتش و نزدیکی این دو سازمان میسر گردید، تحولی عظیم در مدیریت و فرماندهی جنگ به وجود آمد، طوری که در سال دوم جنگ و پس از عزل بنی‌صدر از فرماندهی کل قوا، در طول ۹ ماه، چهار عملیات بزرگ با موفقیت به اجرا درآمد که ۸۶۰۰ کیلومترمربع از مناطق اشغالی آزاد و در پی آن دشمن ناچار به تخلیه ۲۵۰۰ کیلومترمربع دیگر از مناطق اشغالی شد. چهارمین و بزرگ‌ترین عملیات از سلسله عملیات آزادسازی مناطق اشغالی، عملیات بیت‌المقدس بود که با اجرای آن بیش از ۵۰۰۰ کیلومترمربع از مناطق اشغالی آزاد و تحول سیاسی و نظامی عظیمی به نفع جمهوری اسلامی پدید آمد.
تجزیه‌وتحلیل نظامی و سیاسی عملیات بیت‌المقدس و نتایج آن به‌خوبی نشان می‌دهد که این حادثه تاریخی توانست در آن مقطع زمانی درس بزرگ تاریخی را به جهان بدهد تا هیچ‌گاه به فکر تهاجم مجدد به این سرزمین نباشند.
تلاش برای طرح‌ریزی و اجرای عملیات بیت‌المقدس در موقعیت بسیار حساسی انجام شد؛ وضعیت داخلی کشور با انهدام بقایای ضدانقلاب به‌تدریج رو به بهبودی و ثبات پیش می‌رفت. اوضاع منطقه نیز به دلیل نگرانی آمریکا از نتایج ناشی از پیروزی ایران بر ارتش صدام، به‌گونه‌ای آشکار ملتهب بود، ضمن اینکه مناسبات اعراب و اسرائیل با آمادگی اسرائیل برای تهاجم به جنوب لبنان، در وضعیت حساسی قرار داشت. در چنین موقعیتی، بی‌گمان، نتیجه عملیات بیت‌المقدس برای ایران، منطقه و عراق بسیار سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده بود، لذا سرعت عمل در اجرای این عملیات بسیار با اهمیت و مؤثر بود. زمینه اجرای عملیات بیت‌المقدس متأثر از نتایج سلسله عملیات‌های پیشین بود که با شکستن حصر آبادان آغاز شد و پس‌ازآن نیز ادامه یافت. این نتایج عبارت بودند از:
۱- انهدام بخش وسیعی از نیروی زمینی دشمن.
۲- آزادسازی بخش مهمی از مناطق اشغالی در منطقه جنوب کشور.
۳- آزادسازی نیروهای پدافندی خودی از مناطق اشغالی.
۴- افزایش توانایی نیروهای خودی در طرح‌ریزی و اجرای عملیات.
۵ - افزایش تسلط اطلاعاتی بر دشمن. ۱
فتح خرمشهر به‌عنوان یک پدیده ماندگار تاریخی و به‌عنوان یک درس عملی نشان داد که ملتی با وجود تحریم‌های ظالمانه و کم‌سابقه و با کم‌ترین تجهیزات و امکانات، در سایه اعتماد به نسل جوان با انگیزه و توجه به فرمان رهبرش توانست بر تمام قدرت‌های پشتیبانی‌کننده صدام غلبه کند و یک پیروزی مهم، تاریخی و عبرت‌آموز را به دست بیاورد. این فتح بزرگ به‌طور خلاصه مرهون تحقق علل و عواملی بود که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
۱. تقویت وحدت و همدلی سیاسی و اجتماعی در کشور.
۲. سرعت بخشیدن به اقدامات نظامی و عملیاتی با به‌کارگیری تفکر جهادی و انقلابی
۳. تلاش مضاعف برای تحقق منویات مقام معظم رهبری حضرت امام خمینی (ره)
۴. انسجام و وحدت مثال‌زدنی نیروهای ارتش و سپاه و استفاده از ظرفیت‌های دانش، تجربه و عمل انقلابی.
۵. تقویت بصیرت و شناخت عموم جامعه در مورد مکر و نیرنگ دشمن و توجه به توان داخلی به‌جای دل بستن به اردوگاه استکبار
۶. اتخاذ راهبرد تفکر انقلابی در صحنه نبرد و پیروزی این تفکر بر تفکر لیبرال‌های غرب‌زده.
۷. ظهور و بروز استعدادهای نهفته بر محور خودباوری ملی و فراهم شدن زمینه برای به منصه ظهور رسیدن نبوغ جوانان و رزمندگان با شناخت توانمندی‌های آنان
۸. صبر و استقامت و ایستادگی بی‌نظیر ملت و رزمندگان در برابر همه مشکلات موجود آن زمان.
نتیجه:
با فتح خرمشهر خودباوری ملی به اوج خود رسید و یک حادثه تاریخی کم‌نظیر اتفاق افتاد و ملت ایران با سربلندی از مقابله با اردوگاه استکبار جهانی بیرون آمد. حلاوت و شیرینی فتح خرمشهر در سایه خودباوری ملی همواره باعث سربلندی ملت ایران خواهد بود. اگر در این زمان و در سال جهش تولید نیز بخواهیم آن سربلندی‌ها را تکرار کنیم و تحقق‌بخش منویات مقام معظم رهبری که فرمودند «خرمشهرها در پیش هستند» شده و شاهد فتوحات ماندگار در صحنه‌های اقتصادی، دفاعی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و… باشیم توجه به مؤلفه‌های پیروزی‌بخش در زمان فتح خرمشهر راهگشاترین مسیر خواهد بود.
برای فتح خرمشهرهای دیگر هم توجه به مؤلفه‌هایی چون «وحدت و همدلی سیاسی و اجتماعی، سرعت بخشیدن به اقدامات موردنیاز در همه حوزه با به‌کارگیری تفکر جهادی و انقلابی، استفاده از ظرفیت‌های موجود داخل کشور و تبدیل مزیت‌های نسبی به مزیت‌های رقابتی به‌ویژه در حوزه اقتصاد و معیشت مردم، تقویت بصیرت و شناخت عموم جامعه در مورد مکر و نیرنگ دشمن و توجه به توان داخلی به‌جای دل بستن به اردوگاه استکبار، تقویت خودباوری ملی با میدان دادن عملی به جوانان و درنهایت صبر و استقامت و ایستادگی در مبارزه بی‌امان با دشمن در جنگ اقتصادی، سیاسی و…» ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. بدون تردید توجه عملی و رفتاری از سوی مسئولان و آحاد ملت به مؤلفه‌های یادشده، قدرت بخش و اقتدار آفرین و قوی کننده ملت ایران در همه زمینه‌ها به‌ویژه در سال «جهش تولید» و آینده این مرزوبوم خواهد بود.
۱. عملیات بیت‌المقدس، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تهران ۱۳۸۲، صص ۱۵ و ۱۶