به نقل از سایت اخبار انقلاب و دفاع مقدس : به گزارش خبرنگار مهر، اطلس «حماسه خرمشهر»، به نویسندگی محسن رشید با موضوعاتی همچون پیروزی انقلاب در خرمشهر، پیامدهای مقاومت در خرمشهر و فتح خرمشهر توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس چاپ و عرضه شده است.
این کتاب که شامل پیشگفتار و مقدمه است ۶ فصل دارد، عناوین فصل‌ها و بخش‌های این کتاب، فصل اول «تجاوز ارتش عراق» که به بخش‌های تاریخچه خرمشهر، پیروزی انقلاب در خرمشهر، هجوم سراسری ارتش عراق، محاصره خرمشهر، مسدود شدن جاده خرمشهر اهواز، مسدود شدن جاده آبادان اهواز، مسدود شدن جاده آبادان ماهشهر، عملیات جاده ماهشهر، فصل دوم «مقاومت در پاسگاه مرزی» بخش‌های هفته اول جنگ شهر زیر آتش توپخانه، مقاومت برای حفظ مرزها، روزهای یکم و دوم مقاومت، سومین روز مقاومت پایان نبرد در دشت، فصل سوم «مقاومت پشت دروازه‌های شهر»، فصل چهارم «نبردهای خیابانی»، فصل پنجم «پیامدهای مقاومت در خرمشهر» با بخش‌های تغییر رویکرد عراق در جنگ، استراتژی دفاعی تهاجمی ایران، کسب اعتماد به نفس، در آستانه نبرد بیت‌المقدس، وضعیت خودی موفقیت‌های پیاپی، طرح مانور و فصل ششم «فتح خرمشهر» است.
نویسنده در مقدمه آورده است: تاریخ‌پردازی با نگاه بازیابی هویت‌های نهفته و ناگفته و گاه با هدف احیای ذوات آسیب‌دیده تا مرتبه بازسازی ماهیت‌های تخریب شده موضوعی است که شاید از نگاه منتقدان حوزه تاریخ‌نویسی مردود شناخته شده باشد و حال آنکه مقصود از نقش شناسنامه‌ساز تاریخ، فارغ از بافته‌های غیر واقعی و دروغ‌پردازی است. البته افسانه‌ها و اساطیر نیز که فاقد عینیت خارجی هستند، خود از نقش هویت‌ساز فوق‌العاده‌ای برخوردارند، اما جنسیت تاریخ با متون اسطوره‌ای تفاوت ذاتی دارد، ضمن اینکه منتقدان تاریخ‌نویسی نیز به رغم اعلام پایبندی خویش مبنی بر تاریخ‌نگاری بی‌طرفانه ناخواسته و به ناچار قطعات تاریخی را در شاکله ذهنی‌شان چینش کرده‌اند و ندانسته و ناخودآگاه از چهارچوب بی‌طرف بودن خارج می‌شوند.
هجوم بیگانگان به شهر خرمشهر
نویسنده در فصل اول کتاب اشاراتی که هجوم بیگانگان به خرمشهر دارد که می‌نویسد: هنگام لشکرکشی محمدشاه قاجار به هرات، علیرضا پاشا والی بغداد که از جمله عُمال دولت عثمانی بود، در سال ۱۲۵۳ ق به خرمشهر لشکرکشی و گروهی از مأموران گمرک و اهالی آنجا را قتل‌عام کرد، انبارهای دولتی را به غارت برد و پس از ۳ روز کشتار و ویرانی و چپاول شهر را تخلیه کرد. یک سال بعد هم با تکرار لشکرکشی به خرمشهر بار دیگر شهر را ویران ساخت. در سال ۱۲۷۳ ق نیز نیروهای انگلستان خرمشهر را اشغال کردند و تا اهواز پیش رفتند. مقامات عثمانی که کمک‌های زیادی در اختیار انگلیسی‌ها گذاشته بودند، امیدوار بودند دولت انگلستان خرمشهر را به آن‌ها واگذار کند. به همین منظور مذاکراتی بین عثمانی‌ها و انگلیسی‌ها در بغداد انجام شد، اما قبل از اینکه دو طرف به توافق دست یابند، با امضای عهدنامه پاریس در مارس ۱۸۵۷ م بین ایران و انگلستان، انگلیسی‌ها در قبال چشم‌پوشی ایران از هرات، نیروهایشان را از خرمشهر خارج کردند. طی دوران جنگ جهانی دوم در ۳ شهریور ۱۳۲۰ نیز خرمشهر به اشغال نیروهای متجاوز درآمد. قوای انگلیسی با ستون‌کشی دریایی که از بصره عزیمت کرده بودند، به خرمشهر حمله و آن شهر را اشغال کردند. (صفحه ۱۵)
محاصره خرمشهر
در کتاب آمده است: باید دانست که تصرف آبادان بیش از اشغال خرمشهر برای دشمن اهمیت داشت و در دروس دانشگاه جنگ عراق، برای دانش‌آموختگان نظامی عراقی، این تصرف خرمشهر بدون آبادان هدف ناقصی شناخته می‌شد. همچنین به دلیل طمع عراق برای در دست داشتن دو سوی ساحل اروند، تصرف آبادان ضروری می‌نمود و تنها از چنین وضعیتی ارتش عراق بر اروند و شمال خلیج‌فارس تسلط و حاکمیت می‌یافت و نیز با تصرف آبادان مهم‌ترین پالایشگاه نفت ایران در اختیار عراقی‌ها قرار می‌گرفت. (صفحه ۲۰)
شهر زیر آتش توپخانه
مؤلف درباره روزهای اولیه حمله عراق می‌نویسد: هم‌زمان با حمله سراسری ارتش عراق از زمین، هوا، دریا و آسمان به مرزهای میهن اسلامی در ۳۱ شهریور، خرمشهر نیز از ساعت ۱۴:۳۰ هدف تهاجم قرار گرفت و شهر زیر آتش منحنی ۹۰ قبضه انواع توپ‌ها و خمپاره واقع شد و از ظرف کمتر از ۲۴ ساعت، ۱۵۰ نفر شهید و تعداد فراوانی مجروح شدند. هدف از گلوله باران شهر ایجاد رعب و وحشت، تضعیف روحیه مردم، جلوگیری از تلاش و مقاومت احتمالی و تصرف آسان شهر بود. هر چند تجاوزات مرزی عراق مدتی قبل از آغاز رسمی جنگ شروع شده بود و ۱۰ روز قبل از هجوم سراسری، شدت یافته بود، اما گلوله باران شهر در آخرین روز شهریور همه را غافلگیر کرد و با تشدید فشار ارتش عراق در اول مهر برای مردم مسلم شد که تهاجم دشمن ادامه خواهد یافت. لذا مقدمات خروج تدریجی ساکنان از شهر فراهم شد و در روزهای سوم و چهارم وسعت بیشتری یافت. (صفحه ۳۲)
مقاومت پشت‌دروازه‌های شهر
در ادامه این کتاب می‌آید: داده‌های اطلاعاتی ارتش عراق به یگان‌هایش قبل از هجوم سراسری، از هم گسیختگی و ضعف روحیه قوای ایرانی را القا می‌کرد و دسترسی چند ساعته به خرمشهر را نوید می‌داد، اما فرماندهان عراقی پس از یک هفته تلاش ناموفق در دستیابی به شهر و مواجه شدن با مقاومت رزمندگان به اطلاعات و محاسبات غلط خود واقف شدند و در بررسی علل ناکامی‌شدن، عواملی از جمله عدم شناخت از شهر و راه‌های منتهی به پل خرمشهر، نا آگاهی از وضعیت و میزان نیروها و امکانات دفاعی موجود در شهر را دخیل دانستند. از این‌رو، تدبیری اندیشدند و برای دسترسی به اهداف مورد نظر، جبهه‌های متعددی به سوی خرمشهر گشودند. بر اساس این تدبیر و با تمرکز و سازماندهی نیرو و تجهیزات، دشمن در هفته دوم جنگ موفق به کسب جا پایی در حاشیه غربی شهر شد. (صفحه ۴۸)
نتایج عملیات و فتح خرمشهر
نویسنده درباره فتح خرمشهر می‌نویسد: در عملیات‌هایی که انجام شد و نزدیک به یک ماه طول کشید، ۵۴۰۰ کیلومتر مربع از اراضی میهن اسلامی ایران، از جمله شهرهای خرمشهر و هویزه از اشغال دشمن خارج شد. ۱۸۰ کیلومتر از نوار مرز بین‌المللی نیز تأمین شد. بیش از ۱۹۰۰۰ تن از نظامیان عراقی هم به اسارت درآمدند. همچنین بیش از ۱۶۰۰۰ تن از عراقی‌ها کشته یا زخمی شدند و ضربه‌های منهدم کننده‌ای به یگان‌های عراقی وارد آمد. (صفحه ۱۲۹)
اطلس «حماسه خرمشهر»، به کوشش مطالعات و جغرافیای نظامی به نویسندگی محسن رشید، به شمارگان ۱۰۰۰ نسخه در قیمت ۳۰۰۰۰ تومان، توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس چاپ و عرضه شده است.